شناخت ترس‌ها و راه‌های غلبه بر آن
برای همة ما پیش‌آمده است که در مقابل انجام کار جدید از خود مقاومت بروز دهیم، کمی تأمل کنید و دوران کودکی خود را به یاد آورید! هر کدام از ما به نحوی با ترس‌هایی مواجه بوده‌ایم همچون ترس از تاب‌سواری، ترس از دوچرخه‌سواری، ترس از تاریکی و ترس‌های دیگری که ما به‌گونه‌ای تجربه کرده‌ایم، شاید همین‌الان که بزرگ‌تر شده‌ایم هنوز این ترس‌ها را در وجود خود حس کنیم نیز احتمال این وجود دارد که شکل و حالت آن تغییر کرده باشد. به اجدادمان چند هزار سال پیش فکر کنید، دلیلی که آنها قبیله‌ای در کنار هم زندگی می‌کردند چه بود؟ چرا سعی می‌کردند به غار پناه ببرند و چندنفری و چند قبیله‌ای در کنار هم زندگی کنند؟ اجداد ما باتوجه‌به نیاز بقا و زنده‌ماندن برای ترس از حمله حیوانات وحشی و درنده در کنار یکدیگر سکنی می‌گزیدند تا بتوانند در هنگام حمله این حیوانات به‌صورت گروهی از خود دفاع کنند و احتمال زنده ماند خود را افزایش دهند. همین موضوع باعث شد به غارنشینی و زندگی قبیله‌ای روی بیاورند. به‌طورکلی ترس امری طبیعی است که از ابتدا همراه انسان بوده و برای مقابله با آن همیشه در تلاش خواهد بود و پیش‌بینی‌های لازم را انجام خواهد داد، اما همین احساس گاه به‌صورت ذهنی صورت می‌گیرد و در واقع احساس ترس باعث ایستا شدن و عدم پیشرفت در انسان خواهد شد.
ترس چیست
ترس در واقع احساسی هست که در واکنش به خطرات و ناامنی‌ها از شما بروز می‌کند، این احساس ما را از وجود خطرات، ناامنی، تهدید مطلع می‌کند خواه این تهدید جسمی باشد و خواه روانی. گاهی این ترس‌ها ناشی از تهدیدهای واقعی هستند و گاهی ساخته ذهن افراد که این هم به دلیل ناشناخته بودن است، همچنین می‌تواند از تجربیات گذشته نشئت بگیرد.
مکانیزم ترس در افراد مختلف متفاوت است، دو شخص را در نظر بگیرید با فرض نام‌های پیمان و بهرام، امکان این وجود دارد که پیمان از رانندگی ترس داشته باشد و تا بزرگسالی به‌خاطر این ترس هیچ اقدامی برای فراگیری این مهارت انجام نداده باشد درصورتی‌که شخص دوم بهرام علاقه شدیدی به رانندگی دارد و تبحر خاصی در این زمینه دارد و در مسابقات رانندگی نیز شرکت می‌کند. نفر اول پیمان ورزشکار حرفه‌ای کوه‌نوردی است؛ ولی بهرام به‌خاطر ترس از ارتفاع هیچ علاقه‌ای به کوه‌نوردی از خود نشان ندهد، برای پیمان و بهرام ترس معنی متفاوتی دارد. وقتی ما احساس ترس می‌کنیم قسمت آمیگدال مغز بزرگ‌تر خواهد شد، این قسمت وظیفه توجه است که در موقع احساس و ایجاد ترس برای مبارزه آماده می‌شود. در هنگام ترس نشانه‌های فیزیکی مختلفی همچون افزایش ضربان قلب، خشکی دهان، عرق‌کردن، درد قفسه سینه و علائم مشابه در افراد ظاهر می‌شود. در بعضی مواقع این حالت ترس به‌خاطر خارج‌شدن از حالت عادی و روال همیشگی است؛ چون مغز ما تمام تلاش خود را در حفظ انرژی انجام می‌دهد باتوجه‌به اندازه و وزن کمی که دارد؛ اما بیشترین انرژی و کالری را مصرف می‌کند به همین منظور سعی می‌کند انرژی ذخیره کند و از حالات تکراری و راحت پیروی کند. اگر با امری جدید مواجه شود آمیگدال وارد عمل می‌شود و حس ترس در ما ایجاد می‌شود، درصورتی‌که امکان دارد آن کار در راستای اهداف و موفقیت شما باشد، جدید بودن موضوع احساس ترس را در شما ایجاد می‌کند. باتوجه‌به این موضوع باید سعی کنیم ترس‌های خود را شناسایی کنیم و به طور آگاهانه با آنها برخورد کنیم.
عوامل ایجاد ترس
عوامل زیادی همچون عدم آگاهی، تجربیات گذشته، شنیدن اخبار و حوادث اخیر در ایجاد ترس تأثیرگذار خواهند بود. باتوجه‌به مثال متوجه خواهید شد که ترس برای افراد یکسان نیست و واکنش فیزیکی در تمام افراد گوناگون خواهد بود. ترس‌ها ریشه در ذهن و باور ما دارند، ترس‌هایی که در این مقاله به آنها می‌پردازیم ترس‌هایی هستند که باعث می‌شوند افراد نتوانند مهم‌ترین تصمیم زندگی‌شان را بگیرند. ترس‌هایی که جلوی رشد و پیشرفت افراد را گرفته و هم چنین باعث شده به دنبال شادی و کامیابی نروند.
ترس از ناشناخته‌ها
اصلی‌ترین نوع ترس است که در اکثر افراد مشاهده می‌شود. همیشه حالت سکون قوی است و اراده بسیار زیادی لازم است تا به آن غلبه کرد و مسیر تغییر کند. گاری پر بار را در نظر بگیرید در ابتدا برای حرکت‌دادن آن نیروی زیادی لازم است حتی امکان دارد از کسی هم کمک بگیرید تا آن را از حالت سکون خارج کنید بعد از به حر کت درآمدن چرخ‌ها نیروی کمتری استفاده می‌کنید و گاری به حرکت خود ادامه می‌دهد، دقیقاً در ابتدای کار جدید و عمل ناشناخته به‌خاطر عدم آگاهی کامل از مسئله باید انرژی بیشتری استفاده کنید تا از سکون خارج شوید. مغز ما در مقابل ناشناخته‌ها مقاومت می‌کند؛ چون باید انرژی بیشتری صرف کند و با هر بار انجام کار جدید مسیر عصبی ساخته می‌شود و رفته‌رفته انجام آن کار برای شما راحت خواهد شد همچنین انرژی کمتری صرف می‌کنید. اوایل رانندگی خود را به یادآورید و الان که مهارت انجام آن را فراگرفته‌اید برای شما عادت شده و به طور ناخودآگاه دنده عوض می‌کنید.
ترس از شکست
شکست لازمه موفقیت است. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که بخواهید کاری را انجام دهید و همان لحظه به گفت‌وگوی ذهنی می‌پردازید که اگر نشد چی میشه؟ نکنه شکست بخورم؟ اگر موفق نشوم اطرافیان و خانواده چی خواهند گفت، نکنه مسخرم کنند؟ متأسفانه امروزه در کتاب‌های زرد انگیزشی فقط حرف از موفقیت می‌زنند از شکست‌ها سختی‌های مسیر رشد، بالا و پایین‌های آن صحبت نمی‌کنند. در زندگی‌نامه افراد موفق و کارآفرین‌ها فقط از دستاوردها خود نوشته‌اند درصورتی‌که در واقعیت شکست‌های متعددی خورده‌اند و این شکست‌ها پیش‌زمینه موفقیت آنها شده است. مهم آن است که در هنگام بروز مشکل و شکست انعطاف‌پذیر باشید و هوشمندانه عمل کنید، از شکست‌ها تجربه کسب کنید و در مسیر رشد و تکامل استفاده کنید.
ترس از تنهایی
باتوجه‌به فرهنگ و استانداردهایی که جامعه به ما تحمیل کرده است و به طور ناخواسته بر روی ما اثر گذاشته افراد به‌صورت یک‌روال و مسیر مستقیم زندگی کرده‌اند، هر یک باتوجه‌به اطرافیان، فرهنگ و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند شکل‌گرفته‌اند. باتوجه‌به نظام استاندارد موفقیت و رشد برای افراد به‌گونه‌ای تعریف شده که اگر می‌خواهی موفق بشوی فقط باید مانند اکثر جامعه رفتار کنی و جای پای افراد دیگر قدم بگذاریم و همان مسیر را سخت تلاش کنی تا به موفقیت برسی و سپس کامیاب شوی، درصورتی‌که ابتدا باید کامیاب شوی و سپس با کامیابی به موفقیت دست پیدا کنی. به همین منظور برای تغییر و ایجاد رشد به طور ناخواسته باید لایف‌استایل (سبک زندگی) و روال زندگی که از قبل داشته‌ای تغییر بدید، همین موضوع باعث تفاوت میان شما و اطرافیانتان خواهد شد. این امکان وجود دارد بین روابط شما و اطرافیانتان فاصله بی افتد همین امر در شما ایجاد ترس، تنهایی یا حس ترد شدن ایجاد خواهد کرد، همچنین اگر شما ارتباط خود را باز برقرار نگه‌داری اطرافیان احساس ترس خواهند کرد؛ زیرا تغییر و رشد شما را مشاهده می‌کنند و احساس خط و ترس در آنها به وجود خواهد آمد و برای ماندن در ناحیه امن سعی می‌کنند با کلام و رفتارهایی همچون تمسخر، تیکه انداختن و چیزهایی ازاین‌قبیل بر ترس خود غلبه کنند و شما را از ادامه مسیر پشیمان.
ترس از تجربه‌ها
تمام افراد درگذشته خود حالات روحی و ذهنی مختلفی را تجربه کرده‌اند از جمله بیماری، مرگ عزیز، زمین‌خوردن، جدایی، اوضاع مالی بد و شرایط بحرانی دیگر تمام این حالات به گونه‌های مختلف در برهه‌ای از زندگی تک‌تک ما رخ‌داده است و با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌ایم. باتوجه‌به تجربه‌هایی که در حالات روحی مختلف به دست آورده‌ایم ذهن قضاوت گر ما در شرایط مشابه شروع به بررسی و مقایسه باتجربه گذشته می‌کنند و برای خودش پیش‌داوری‌هایی انجام می‌دهد، همین امر در وجود ما استرس و هیجاناتی همچون ترس ایجاد خواهد کرد. ما باید به این موضوع آگاه باشیم که زندگی همیشه در جریان است و در مسیر آن با موانع، سربالایی‌ها و سراشیبی‌هایی روبه‌رو خواهیم شد. رشته‌کوهی را در نظر بگیرید یک کوه‌نورد ابتدا در دامنه کوه قرار دارد اگر به‌سختی مسیر فکر بکند هرگز قدم اول را برنمی‌دارد و نمی‌تواند به قله صعود کند، او می‌داند که در طول مسیر دمای هوا تغییر می‌کند، امکان دارد وزش باد بیشتر شود، باران و برف ببارد، تخت سنگ بزرگ در مسیر او باشد. او می‌داند که باید از مسیر رسیدن به قله لذت ببرد، شیب درست انتخاب بکند و قدم اول را بردارد. در میانه راه اگر با تخته‌سنگ بزرگی روبه‌رو شد با کمی تغییر مسیر از آن عبور کند، اگر خسته شود استراحت کند و به پشت سرخود نگاهی کند که چه مسیری طی کرده، چه لذت‌هایی تا اینجا به دست آورده است و دست آوردهای خود را بررسی کند.
دقیقاً زندگی تک‌تک ما انسان‌ها هم شبیه کوه و کوه‌نورد است، گاهی در قله هستیم و گاهی در دره باید بتوانیم در دره استراحت کنیم و بعد از آن شروع به حرکت در مسیر قله کنیم، هم چنین در قله استراتژی‌های مواجه با بحران را پیش‌بینی و تلاش کنیم برای فتح قله بلندتر، مواقعی که در سراشیبی زندگی و دره قرار گرفته‌ایم چگونه با چالش‌ها روبرو شویم و از اتفاقات گذشته درس گرفته و در مسیر فتح قله بلندتر استفاده نماییم.
روش‌های غلبه بر ترس
تا این جا با بخشی از ترس‌هایی یا مانع پیشرفت ما می‌شوند آشنا شدیم، روش‌های مختلفی برای هریک از آن ترس‌ها وجود دارد، در ادامه با چند روش کاربردی برای مقابله با ترس در زندگی روزمره آشنا می‌شویم. به طور خلاصه بسیاری از ترس‌های ما هرگز رخ نمی‌دهند و فقط ساخته ذهن ما هستند و ما آن موضوع را در ذهن خود بزرگ‌تر از واقعیت جلوه می‌دهیم.
لازم به ذکر است برای برخی از ترس‌های حاد و فوبیا حتماً به متخصص و تراپیست مراجعه نمایید.
روبه‌روشدن با ترس‌ها: یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای رفع ترس خود از آن استفاده کنید این است که با آن روبرو شوید. بهترین راه ضد حمله، حمله است. این عامل موجود در شما نابود نخواهد شد مگر این که با آن روبرو شوید. می‌توانید از تکنیک‌ها و ترس‌های کوچک شروع کنید و کم‌کم چالش را برای خود بزرگ‌تر کنید و ترس بزرگ‌تری که در ذهن دارید را با آن روبه‌رو شوید.
تمرین ذهن‌آگاهی: همیشه نمی‌توان جلوی برخی از احساسات را بگیرید، آگاه بودن به شما کمک خواهد کرد تا افکار و هیجانات خود را مدیریت و در لحظه زندگی کنید. مدیتیشن یکی از روش‌های عالی برای بودن در لحظه و ذهن‌آگاهی است. (برای نکات تکمیلی پیشنهاد می‌شود مقاله ذهن‌آگاهی را مطالعه نمایید)
پیداکردن خورده انگیزه‌ها: همگی برای انجام هر کاری دلیل و چرایی داریم، همچنین انگیزه و اراده انجام کار در همة افراد وجود دارد سعی کنید دلیل‌های خود را یادداشت کنید. خورده انگیزه‌های خود را پیدا کنید، چه چیزی در شما حس شادابی انگیزه به وجودی آورد؟ چه دلیلی دارد که آن کار را انجام دهید؟ ذوق خود را پیدا کنید، چیزهایی که باعث برانگیختن ذوق و انرژی در شما می‌شوند چیستند؟ دررابطه‌با پیداکردن خورده انگیزه‌ها به شما پیشنهاد می‌شود کتاب اسب سیاه را مطالعه نمایید.
روش نردبان ترس: ابتدا یک لیست از ترس‌های خود تهیه کنید و یک کاغذ و قلم بردارید به طور کامل و دقیق به موقعیت‌های مختلف زندگی خود فکر کنید، در چه شرایطی دچار استرس شده‌اید؟ چه چیزهایی شما را ترسانده است؟
۲-کمی به قبل‌تر بیندیشید آیا دراین‌رابطه تجربه تلخی داشته‌اید؟ ریشه آن ترس را بیابید و جلوی آن یادداشت کنید. فرض شخصی از تاریکی می‌ترسد و در هنگامی که در موقعیت تاریک قرار می‌گیرد احساس ترس به سراغش می‌آید، امکان دارد این احساس به تجربه دوران کودکی او باز گردد در دوران کودکی در تاریکی او را ترسانده‌اند شاید در اتاق تاریک با حشره‌ای روبه‌رو شده است که همین تجربه باعث شده که از تاریکی بترسد.
۳-کمی فکر کنید که چه‌کار و اقدامی را به‌خاطر ترس انجام نداده‌اید و انجام‌ندادن آن باعث شده که به قسمتی از زندگی و روند رشد شما لطمه وارد شود. فرض به‌خاطر ترس از ارتفاع نتوانسته‌اید سوار تله‌کابین بشوید و از منظره و طبیعت بالا لذت ببرید و هنگامی که اطرافیان شما از لذت تماشای آن منظره صحبت می‌کنند شما افسوس می‌خورید.
۴-برای ترس‌های خود شدت مشخص کنید، منظور این است که تا چه اندازه آن عمل و حالت در شما ایجاد ترس می‌کند؟ چه موقعیت‌هایی شما را بیشتر نگران می‌کند؟ با فرض کمترین یک و بیشترین پنج.
۵-ابتدا در پله اول قرار بگیرید و ترس‌هایی که به شما استرس کمتری وارد می‌کند را با آنها مواجه شوید و سعی کنید با آنها روبه‌رو شوید، بعد از هر بار انجام به تجربه خود دقت کنید و حس و حال خود را یادداشت کنید. حتماً سعی کنید که به ترتیب لیست انجام دهید ابتدا به سراغ ترس‌هایی که پایین‌ترین نمره را دارند و سپس تا بالاترین نمره. تا پایان‌نیافتن هر ترس سراغ مرحله بعدی نروید.
۶-فراموش نکنید که انجام هر کار به‌مرور برای ما آسان‌تر می‌شود، پس تمرین و تکرار را فراموش نکنید. مداومت به شما کمک بسزایی خواهد کرد تا راحت‌تر با شرایط خود کنار بیایید.
کنارگذاشتن کمال‌گرایی خیلی از ترس‌های ما ریشه در دست‌کم گرفتن خودمان دارد، این که همه چیز را کامل بدون عیب‌ونقص بخواهیم. این یعنی کمال‌گرایی، استانداردسازی که درون ذهن خود می‌سازیم. فرد کمال‌گرا به خود اجازه اشتباه‌کردن و خطا نمی‌دهد و همه چیز باید ایدئال باشد تا شروع کند. چنین تفکری باعث ایجاد ترس و استرس در زندگی افراد می‌شود، چون هیچ‌وقت همه چیز عالی نیست برای شروع‌کردن باید انجام دهید حتی به‌صورت زشت و بی‌ریخت تا کم‌کم در ذهن شما نهادینه شود.
سخن پایانی
در این مقاله سعی داشتیم شما را با معنای واقعی ترس آشنا کنیم، ترس امری طبیعی در وجود ما انسان‌ها است به‌طورکلی ترس برای بقای انسان لازم است تا در مقابل خطرات خود را حفظ نماید؛ اما برخی از ترس‌ها ساخته ذهن ما هستند که به‌خودی‌خود خطرآفرین نیستند و مانع رشد و تکامل ما خواهند شد. باید از عملکرد مغز شویم و ترس‌های خود را شناسایی کنیم تا بتوانیم مسیر موفقیت و کامیابی را طی کنیم؛ زیرا ترس‌ها باعث سکون خواهند شد.
دیدگاهتان را بنویسید